Tứ Thư - Luận Ngữ - Chương 8 - Tiết 4

      Tăng Tử ốm nặng sắp chết, Mạnh Kính Tử đến thăm. Tăng Tử nói với Mạnh Kính Tử rằng:

      "Con chim sắp chết, tiếng kêu đau thương ; con người sắp chết, lời nói rất thực".

      Tiếp đó, Tăng Tử dặn dò: " Người quân tử giữ đạo lý, nên đặc biệt coi trọng ba điều:

      - Cử chỉ, dung mạo điềm đạm, dáng điệu khoan thai đàng hoàng, sẽ giữ cho bản thân mình tránh được thô bạo và phóng túng.
      - Giữ sắc mặt đoan trang sẽ giúp cho mình giữ được chân thật và thành thực với mọi người.
      - Nói năng chú ý giữ cho được điệu bộ, giọng điệu, sẽ tránh được cho mình sự thô bỉ và sai sót.

      Còn đối với việc lễ tang và lễ nghĩa khác, thì đã có quan sứ chủ quản về mặt này quản lý và chủ trì rồi, mình khỏi phải quan tâm ".


Bình luận


      Tăng Tử nói:

      " Con chim sắp chết tiếng kêu đau thương ; con người sắp chết lời nói rất thực ".

      Một người sắp chết là sắp đi hết lịch trình của cuộc đời. Lúc này, mọi hăng hái, khẳng khái không còn nữa ; ghen ghét, đố kỵ cũng tiêu tan ; mọi đấu tranh với người đều dừng lại ; tất cả mọi đau khổ và phiền muội đều trở thành quá khứ.

      Ai cũng vậy: cuộc đời ba chìm bảy nổi, bãi bể cồn dâu đã trải, mặn ngọt đắng cay đã từng, lúc gần đất xa trời lại càng thấm sâu hiểu rõ hơn giá trị cuộc đời, cho nên lời nói tất thực.

Ba lời dặn dò của Tăng Tử là tổng kết kinh nghiệm cuộc đời của Tăng Tử. Ở mỗi một con người, ý thức tư tưởng, thế giới tinh thần là một tầng thứ ; dung mạo thể hiện ra ngoài là một tầng thứ khác ; còn khi giao tiếp giao lưu nói chuyện, điệu bộ, động tác biểu hiện lại là một tầng thứ khác nữa.

      Ba tầng thứ này kết hợp và hỗ trợ cho nhau, nói lên sự thống nhất giữa nội tâm và hình thức, giữa trong và ngoài. Tư tưởng được biểu hiện bằng cử chỉ, sắc mặt, lời nói. Cho nên, rèn luyện cử chỉ, sắc mặt và lời nói chính là rèn luện tư tưởng vậy.

Quan sát nét mặt của một người thì có thể biết tư tưởng của người ấy; quan sát hành vi của một người thì có thể biết nội tâm của người đó; Như vậy chẳng đúng sao ?

      Rèn luyện cử chỉ dung mạo điềm đạm, dáng điệu khoan thai, ung dung, từ tốn, đàng hoàng, thì sẽ không làm cho tư tưởng của mình nóng vội, hấp tấp, về hành động cũng không thô bạo, bừa bãi, phóng túng hoặc quá đáng.

      Rèn luyện sắc mặt đoan trang, đoan chính, thì về mặt tư tưởng sẽ không sinh ra quỷ kế hại người, về mặt hành động cũng không để xẩy ra lừa dối người, làm mất chữ tín.

      Rèn luyện kỹ năng nói dùng từ chuẩn xác, giọng điệu ôn hòa, thì trong lòng sẽ không sinh ra oán hận, giận dữ, nhờ vậy mà không để xẩy ra thô bỉ, vô lễ.